Van kapitalisme schijnt een uniformiserende werking uit te gaan. Dit fenomeen is krachtig samengevat in de door George Ritzer gemunte term ‘McDonaldization’. In een heleboel markten zijn er wereldwijd een handjevol bedrijven die, groot en machtig, onderling de koek verdelen. Bedrijven die alles overal ter wereld op dezelfde manier doen – net als het schoolvoorbeeld McDonalds dus – varen er wél bij. Een ander bekend voorbeeld is Ikea. Door deze meubelmoloch is het gemiddelde Europese interieur in hoge mate gelijkgeschakeld. Ook in Boekarest hebben we Ikea, maar dat terzijde.

Ik ben geen econoom of socioloog, dus wat mijn beweringen aan wetenschappelijke waarde hebben zal gering zijn. Maar al die dingen die overal hetzelfde zijn geven mensen een veilig gevoel denk ik, terwijl het aan de andere kant de menselijke behoefte aan Nieuw en Anders frustreert. Het is heel fijn dat je als Limburger in Harlingen precies weet hoe je aan benzine voor je auto moet komen, aangezien alles op dezelfde manier werkt als in het zuiden. Maar het feit dat de benzinepompbroodjes overal dezelfde plasticsmaak hebben moet menig vertegenwoordiger hebben doen verlangen naar de Friet-van-Pieten van weleer. Het is prachtig dat je op de luchthaven van Warschau ook gewoon eerst kunt inchecken en daarna boarden, en niet andersom, en het zal veel toeristen een vertrouwd gevoel geven. Maar het buitenland wordt er wel minder buitenlands door. En als er een nieuw format televisieprogramma is willen wij kijkers méér daarvan, terwijl aan de andere kant het verzadigingspunt voor na-aperij toch gauw bereikt is.

Meer van hetzelfde, dat is kapitalisme. Omdat productie in serie en volgens nauwkeurige standaarden goedkoper is. En als er één doorslaand argument is…enfin. Het aardige is, deze kapitalistische werkelijkheid komt heel dicht in de buurt van wat een communistische droom genoemd mag worden: eenheidsworst. In communistische regimes werd de werkelijkheid geboetseerd met vijfjarenplannen en productiequota. Was iedereen arbeider, at iedereen hetzelfde voedsel, had iedereen dezelfde meubels, auto’s, carrières, kortom het was één groot Ikea. In Roemenië heeft lang een dictator geheerst die voor uniformiteit een bijzonder fijne neus had. En onder zijn leiding is Boekarest herschapen tot een monument van gelijke vormen. Er is een fototentoonstelling aan de gang van Boekarest rond zestig jaar geleden, en daar kan je heel duidelijk http://www.orasul.ro/expozitii/2009expo/trecut-au_anii/galerie/ zien hoe zich dit ideaal heeft verwezenlijkt. Zelfs op deze propagandafoto’s is alles zó strak, zó fabrieksmatig, zó eenvormig dat je onwillekeurig een soort watermerk van communistische planningsperfectie begint te zien.

Wacht eens…geperfectioneerde planning? Klinkt dat niet heel erg naar McDonalds, Toyota en Dell? Ik begin jandorie te geloven dat het allemaal dezelfde kant op gaat qua visueel resultaat, kapitalisme en communisme zijn uitwisselbaar op dit gebied.