Al jaren denken wij min of meer serieus aan verhuizen. Maar we weten nooit waarheen. Het appartement waar we nu wonen heeft al die tijd als een soort tijdelijke woning aangevoeld. De locatie is geweldig, maar sinds onze Liza ontbreekt er een slaapkamer. En met die pandemie hebben we eigenlijk ook een extra thuiswerkkamer nodig…

Of het ook werkelijk tot actie komt is zeer de vraag. We hebben al zo vaak gezegd dat we wat anders gaan kopen, dat mensen mij meewarig aankijken als ik er weer over begin. Het zal wel, zie je ze denken. Komt toch niks van terecht.

Komt nog bij dat we in Boekarest momenteel van een boem kunnen spreken. De huizenprijzen zijn de afgelopen jaren met zo’n 10% per jaar gestegen, in ieder geval in het segment wat ons interesseert. Er wordt flink bijgebouwd overal, dus de druk op het huizenpark zou niet zo hoog moeten zijn. Maar net als in andere landen krijgen mensen coronaclaustrofobie en willen groter wonen, of van een een flat naar een huis met een tuin.

Er is in Roemenië ook niet echt een bloeiende kapitaalmarkt, spaarders zien dat ze geen rente meer krijgen op een spaarrekening, dus er zijn ook een hoop investeerders op de markt. Speculanten die denken dat het allemaal blijft stijgen, en mensen die iets kopen om te gaan verhuren. En dan heeft de overheid ook nog een garantiefonds opgezet voor mensen die voor het eerst een huis kopen. Dat heeft een hele rits nieuwe aspirantkopers de markt opgelokt, en daar worden de prijzen ook niet lager van.

In al die jaren hebben we wel een hoop gespaard (want je moet in Roemenië altijd een forse aanbetaling doen van je hypotheek), dus hebben we iets meer financiële armslag dan bij onze vorige huizenkoop. Maar de keus is niet om blij van te worden. Nieuwe huizen of appartementen zijn óf onbetaalbaar, óf heel ver van het centrum, scholen en voorzieningen. Nieuwbouwwijken worden namelijk gewoon in het weiland geplempt, zonder dat er van tevoren is nagedacht over infrastructuur, winkels, scholen, zorg, wat dan ook. Vaak moeten pioniers hun eigen waterput slaan en septic tank ingraven, want basisnutsvoorzieningen ho maar. En vaak is dat na 20 jaar nog steeds zo.

Het centrum staat vol met leuke oude opknappers, maar daar zijn wij niet zo van. Linkerhanden, u weet. Bovendien zijn veel oude huizen heel onhandig ingedeeld, met joekels van vestibules en gangen, te weinig kamers en een minuscule keuken. En dan is het centrum ook nog eens stoffig en vervuild.

Wijken rondom het centrum staan vol met afgrijselijke communistenhoogbouw. Dat zou me dan nog niet eens ontmoedigen als er maar een park in de buurt was. Maar de enige buurten aan het park zijn louche of staan vol verouderde flatjes. Die moet je niet hebben, vooral niet van vóór 1977. Toen was er een grote aardbeving. Die hebben de meeste flats wel overleefd, maar het is moeilijk vast te stellen hoe. Een risico dus.

Misschien begrijpt u nu een beetje waarom wij bij onze verhuisplannen zelf ook een beetje meewarig beginnen te kijken.

Tien jaar geleden wandelde ik aan de oostelijke rand van de stad door weilanden, langs verlaten fabrieken en over vuilnisbelten met vage hutjes. Eén nieuwbouwflat stond daar toen in het maanlandschap te torenen. Een troep honden zat me achterna en eentje beet zelfs in mijn smakelijke Hollandse kuiten. Gelukkig niet al te hard. Op de terugweg staarden groepjes zigeuners me aan. Ik was in hun wereld.

Vorige week heb ik het tracé nogmaals gewandeld. Nu was het een andere planeet geworden. Hamerslag en betonmolen waren het achtergrondconcert voor een heuse nieuwe woonwijk, waarin jonge vaders hun kroost uitlieten en de pizzabezorger om de auto’s slalomde.

Overal gloednieuwe flats en rijtjeshuizen, nog steeds in die mistroostige Oostblokarchitectuur opgetrokken. Overal middenklassers geparkeerd. Ik schat dat er nu wel 20.000 mensen wonen.

En als al die nieuwe mensen naar de winkel willen, dan kan dat. Een Ikea, supermarkten zo groot als voetbalstadions, bouwmarkten en kantoren hebben de plaats ingenomen van grazende schapen en wegroestende industriële kolossen. Er is zelfs een pand van de geheime dienst gebouwd.

De grond waarop al dit woongenot zich ontspint, is door handige tussenpersonen (lees; de lokale vastgoedmafia) in samenwerking met de gemeente (met beide handen op de buik van diezelfde mafia) maximaal benut. Dat wil zeggen: de forenzen moeten zich door dezelfde smalle straatjes wurmen als toen er één boerenkar per dag langs kwam. Parkeren kun je nergens. Straatverlichting is aarzelend en de metro bereik je door de modder.

Maar het is niet allemaal kommer en kwel. Naar verluidt is er een gasnet en riolering aangelegd, dat hebben de duurdere buitenwijkers aan de noordkant van de stad niet eens. Bovendien heeft de gemeente een heel nieuw park ontwikkeld van een paar hectare.

Er zijn nog steeds wat huisjes met zigeuners. Een groepje stond op de stoep naar hun nieuwe buren te kijken, die al fietsend en steppend of honden uitlatend voorbij trokken. Het was een andere wereld geworden.

source: romaniajournal.ro

Zoals de vorige keer beloofd zijn we in 1 zomer twee keer de Donaudelta ingedoken. De tweede keer ging het ons exclusief om het eindpunt, het stadje Sulina waar (een van de armen van) de Donau uiteindelijk in de Zwarte Zee stroomt.

Sulina is alleen per boot te bereiken, dat is op zich al geweldig. Voor de inwoners niet, want die moeten iedere keer anderhalf uur met de boot om de bewoonde wereld te bereiken. ’s Zomers zijn er toeristen, nu met de pandemie zelfs wat meer omdat een aantal mensen de bekende, volle badplaatsen aan de Zwarte Zee wilde mijden (Mamaia, Costinesti). Zo ook wij.

We hadden een huisje gehuurd van een mevrouw. Een huisje in Turkse stijl, nog van haar ouders geweest (een Rus en een Griekse). Zo kosmopolitisch zie je het alleen in havensteden. Er wonen in Sulina nu naast Roemenen nog Lipovanen (een soort Russen), Oekraïeners, en een paar Grieken.

In de 19e eeuw was het een heel ander verhaal. De Sulina-arm was toen het belangrijkste punt waar de Donau in zee uitkwam. Er woonden veel zeelui. Dankzij de Europese Commissie voor de Donau, een internationaal samenwerkingsverband dat tot na de Eerste Wereldoorlog het vrije verkeer op de Donau moest bevorderen, waren er ook handige handelstypes, waterbouwkundig ingenieurs en zelfs diplomaten te vinden.

Maar goed enfin dat is nu dus allemaal afgelopen. De hotemetoten uit verre landen liggen op het kerkhof (letterlijk), dat op zijn beurt een toeristische attractie is geworden. De gebouwen zijn afgebrokkeld, het gras groeit op de kades. Wij vonden Sulina wel heel aantrekkelijk, exotisch en romantisch. Maar ik zou er niet willen wonen.

De kinderen waren blij met het strand, een relatief rustig, enorm zandstrand en vrij schoon. Iedereen tevreden.

Dankzij het coronavirus waren we uit in eigen land. Het oosten van Roemenië, aan de Zwarte Zee, heet Dobrogea (Dobroedzja). In het noorden van het oosten, laten we zeggen, grofweg, komt de Donau eindelijk eens in zee uit. Maar dat gaat niet van hupsakee rechtdoor. Nee hoor. Net als de Rijn in ons koude kikkerlandje, splitst de Donau zich in wel tien miljoen kleine waterwegen en glijdt zo met zijn talloosheid het zwarte water in. Een soort Biesbosch, maar dan veel groter. Op naar Oekraïne, Georgië, Turkije.

Tussen al die waterweggetjes van de Donaudelta liggen eilandjes d

Ook in Roemenië liggen de pompeblêden lui op het water.

ie je alleen met een bootje kunt bereiken. Een paradijs voor vogels – inheemse pelikanen bijvoorbeeld, en van die hele enge met lange wiebelbenen. Ook een paradijs voor vissers, smokkelaars, natuurgenieters. En een paradijs voor stomme toeristen zoals wij, die graag eens een dagje rondgevaren willen worden.

Zo gewild, zo gedaan. We hadden een hotel geboekt in Tulcea, een havenstadje aan een kromming van de rivier, heel mooi met flaneerboulevards en pittoreske, half uit het water stekende resten van de communistische koopvaardijvloot. Toen we aankwamen stuurde de receptie ons eerst naar de ene en toen weer naar de andere parkeerplaats, alles stond vol. Wat bleek, premier Orban (geen familie van die engerd uit buurland Hongarije) was op bezoek en zijn gevolg had alle parkeerplaatsen bezet.

Terwijl de kinderen het zwembad indoken en vaders een dutje deed, voeren de speedbootjes af en aan over de blikkerende Donau. ’s Avonds flaneerden wij op ons toeristenbest langs het water. Niemand viel erin. De volgende dag zouden we gaan bootjevaren, lunchen ergens in de Delta, eind van de middag terugkomen en weer terugrijden naar Boekarest (ongeveer 3 uur).

De ochtend brak aan en wij stonden al vroeg buiten het hotel te popelen. Na enig misverstand lukte het ons om in het juiste bootje terecht te komen. De schipper was een stoere vent met zeebenen. Hij informeerde ons dat we ons goed vast moesten houden, want het zou hard gaan. De Donaudelta is zo groot, dat je met roeien niet ver komt. Dus wij scheurden over het water, ik moest mijn hoed vasthouden en mijn oren klapperden tegen het want.

Aan de oevers, kilometers en kilometers van wat ik alleen maar als ‘groen’ kan omschrijven. Had ik maar opgelet met biologie. Waarschijnlijk riet. De schipper gooide er een discodreun tegenaan en na een uurtje speeden gingen we koffiedrinken op een eilandje, waar de echte authentieke huisjes stonden te wedijveren met moderne bouwerij. En verder weer, we schoten over het water, over meren, door krappe doorgangen, langs verbouwereerde vissers aan de wal, langs vluchtende vogels en vollopende fuiken.

De lunch zou worden gebroken in het dorp Letea, op een schiereiland meen ik, gevolgd door een excursie naar ‘het oudste bos van Roemenië’ met wilde paarden enzo. In het dorp aangekomen, bij de authentieke huisjes waar de vissoep klotsend in de gamellen ging, bleek dat er een enorme groep toeristen net was aangeschoven. Dan maar eerst op safari. In een omgebouwd bestelbusje roden wij over zandvlakten, door oerbossen en langs duinen. De wilde paarden bleken bij de komst van de benzinemotor door de bewoners zelf te zijn losgelaten.

Hongerig vielen wij aan op de vissekoppen met polenta en slobberden de zure soep (de beroemde ‘ciorbă de pește’ naar binnen alsof we dagen niet hadden gegeten. En voort ging het weer. Want aan het eind van de Delta ligt het stadje Sulina, een superromantisch oord van vergane glorie, waar de geest van vrijbuiters, ruwe zeebonken en pioniers nog rondwaart. Er wonen nog een paar duizend mensen en je kunt er alleen per boot komen. We zijn zelfs nog even aan het strand geweest.

Op de terugweg bleek dat het boten niet de aangeprezen 7 uur maar al met al wel 10 uur zou duren, dus naar huis rijden werd te laat. We hebben er nog maar een nachtje hotel aan vastgeplakt en zijn de volgende dag door de golvende heuvels van het oude Dobrogea (denk Romeinse forten, wijngaarden uit de Griekse tijd) weer naar huis gezoefd.

Een aanrader voor iedereen die van bootjevaren houdt. Volgende keer gaan we overnachten in Sulina (en wie weet, ons ’s nachts verrijken aan de smokkel).

Iets langer dan een jaar geleden overleed mijn toenmalige baas en ik nam me voor om dat niet ongemerkt voorbij te laten gaan. Toch ging er een jaar voorbij, want wie dood is heeft alle tijd. Bovendien kon hij geeneens Nederlands lezen, ook al werkte hij voor een Nederlands bedrijf.

Dan Stoica was pas 45. Een gemene kanker velde hem, na (zo bleek achteraf) twee jaar behandeling. Een vrouw en drie kinderen denken waarschijnlijk nog elke dag aan hem. Ik ook best vaak, het was een bijzondere man.

Hij liep altijd rond met plannen in verschillende stadia van uitvoering. De meeste leidden tot niets, maar bij het vastlopen van een project was hij alweer bezig met drie nieuwe. En hij werkte hard. En hij werkte aan zichzelf. Hij wilde graag een goede coach zijn (of worden) en dat probeerde hij op mij uit. Zo’n manager heb ik in Roemenië nog nooit gezien. Hij was moeilijk te pakken te krijgen voor feedback, maar als je hem in kleine kring sprak dan bleek hij heel goed te kunnen luisteren. Of in ieder geval dat oprecht te willen. Zijn enthousiasme was bovendien onverslaanbaar met argumenten en zeer aanstekelijk. Zo heeft hij mij meerdere keren nieuwe moed ingepraat als ik een bepaald project niet zag zitten. Dan zette onvermoeibaar Roemenië op de kaart binnen de multinational waar we werkten. Hij hield als een jongleur allerlei zijprojecten, maatschappelijk relevante initiatieven en innovatie-ideeën in de lucht. Vanaf zijn ziekbed regelde hij lopende zaken en tussen twee behandelfasen in lanceerde hij nieuwe projecten of ging naar internationale bijeenkomsten. Twee weken voor zijn overlijden verlengde hij nog mijn contract. Een aantal collega’s wist dat hij ziek was, maar zijn optimisme hield ons (bijna) allemaal voor de gek. Zonder hem werd het bedrijf weer een gewoon bedrijf.

Ik zag nu dat zijn LinkedIn-profiel nog bestaat. Dat is eigenlijk ook wel aardig – een minimonument voor wat hij allemaal heeft gedaan. Een topvent, zo nu weten jullie het ook.