Reve zou zeggen: “De een doet dit, maar de ander weer dat.” Zo was ik vanmorgen in een conferentiezaal van een hotel hier te stede, luisterend naar juristen en activisten over de toegang van rechters en gewone burgers tot overheidsinformatie. Er was een parlementslid, er waren veel ngo’s vertegenwoordigd, rechters en advocaten waren er, ministeries en zelfs de geheime dienst.

Het ging over een wensenlijstje voor herziening van de wet op geclassificeerde (geheime) overheidsinformatie uit 2002. Deze wet was al een hele vooruitgang ten opzichte van de communistische regels, want toen was alles geheim. Toch zijn we nu weer aan heel andere wetgeving toe en daaraan kan je zien hoe snel Roemenië verandert.

De ngo Centrul de Resurse Juridice had een rapport gemaakt over wat er mis is met de huidige wetgeving. Ik had als kleine bijdrage en with a little help from my friends een stukje geschreven over hoe het in Nederland en België hiermee zit. Hoewel ieder EU-land een wettelijk principe heeft dat overheidsinformatie openbaar is behalve in uitzonderingen, wordt dat principe nergens precies hetzelfde toegepast en heeft ieder land het net iets anders georganiseerd. In Roemenië heerst op veel plaatsen nog steeds een cultuur van wantrouwen en afschuiven van verantwoordelijkheid in het openbaar bestuur (heb ik gehoord). Daar komt de corruptie nog eens bij. Dat maakt het niet makkelijk om het openbaarheidsprincipe toe te passen.

Ook hoorde ik verhalen over het domweg niet uitvoeren van rechterlijke uitspraken door de overheid. Dan sta je als burger toch echt met lege handen. Of het moedwillig tegenhouden van de rechtsgang door overheidsfunctionarissen, dat gebeurt in Nederland denk ik maar heel zelden. Een advocaat vertelde dat een zaak vier keer van rechters was verwisseld omdat die nu nog voor de omgang met geheime informatie een bepaalde vergunning nodig hebben, die hebben niet alle rechters en bovendien is hij maar tijdelijk. Gelukkig wordt dat naar verwachting volgend jaar opgelost met een wetswijziging.

Ondanks het hoge niveau van professionaliteit bij de deelnemers had de bijeenkomst soms een aandoenlijk amateuristisch gehalte: de powerpoint-presentatie met veel te veel tekst, de persoonlijke discussies die ontstonden en die niet werden afgekapt, de anekdotes terzijde, de onverklaarde afwezigheid van bepaalde sprekers, etc. Daartegenover staat dat deze bijeenkomst 10 jaar geleden onmogelijk was geweest. De overheid wordt sneller moderner dan je van een overheid zou verwachten. Er is meer openheid nu en dat geeft ook hoop op minder corruptie in de toekomst.

Ondertussen wordt er iedere dag geprotesteerd tegen een mijnbouwproject en de knullig-arrogante houding van de regering. Veel gevestigde media besteden er nauwelijks aandacht aan (want die worden door aan de regering gelieerde partijen betaald). Maar het feit dat er 15.000 mensen de straat opgaan omdat ze de corruptie en arrogantie van de macht zat zijn, is als je het glas half vol wilt zien een mooi gezicht. Veel Roemenen hebben er de handen vol aan om hun hoofd boven water te houden, maar als er zoveel mensen tijd maken om te gaan protesteren komen er vanzelf genoeg zelfbewuste burgers. En dat is heel handig tegen bestuurlijke willekeur.

Dus hup Roemenië, zou ik zeggen.